Heinkenszand, Dorpskerk

Heinkenszand, Dorpskerk
Protestantste Kerk - Clara's Pad 6

- Orgeloverzicht - Andere orgels in Heinkenszand -

Kerkgebouw
In de 14^e eeuw werd een kerk te Heinkenszand gebouwd. Dit gebouw was in de 19^e eeuw echter zo vervallen dat besloten werd een nieuwe kerk te bouwen.
Onder leiding van een ingenieur van Waterstaat werd een nieuwe kerk gebouwd die in 1843 in gebruik werd genomen.

Eerste orgel
Nadat het orgel langzaam in de dorpskerken geaccepteerd werd, werd ook de Mariakerk in Nisse voorzien van een orgel. Het werd aangeschaft uit een legaat van mej. S. Eijermeet, aangevuld met een gift van de ambachtsheer J.T. Spijker.
Het orgel lijkt sterk op het Hess-orgel (1787) in de Geerteskerk in Kloetinge. Toch bleek het orgel in Nisse niet te zijn gemaakt door Hess maar door de Middelburgse stadsorgelmakers Johannes en Paul van Overbeek. Het betreft thans het enige kerkorgel van deze Zeeuwse bouwers dat nog resteert. Vermoedelijk is zowel in Kloetinge als in Nisse dezelfde beeldsnijder werkzaam geweest. Zeer waarschijnlijk heeft men in Nisse de opdracht gegeven het Kloetingse orgel als voorbeeld te nemen, maar dat is niet met zekerheid te stellen. Het instrument werd voorzien van negen stemmen op het manuaal en een aangehangen pedaal. De speeltafel was in de achterzijde van de kas aangebracht.
Op 25 mei 1788 is het Overbeek-orgel in de Mariakerk te Nisse in gebruik genomen door 'den leeraar J.J. Cremer'.

*Dispositie van het voormalige Overbeek-orgel (1788):*
*Manuaal:* Prestant disc. Holpijp Prestant Fluit Quint Octaaf Flageolet Cornet disc. Trompet	8 voet 8 voet 4 voet 4 voet 3 voet 2 voet 1 voet IV sterk 8 voet	*Pedaal:* Aangehangen
*Werktuiglijke registers:* Tremulant Ventiel		*Overige gegevens:* Manuaalomvang: C-f’’’ Pedaalomvang: C-d’ Stemming: evenredig zwevend? Toonhoogte: a’ = 440 Hz? Tractuur: mechanische sleepladen

In het voorjaar van 1911 plaatste de firma Standaart een nieuw orgel in de Mariakerk te Nisse en het oude orgel werd in Heinkenszand geplaatst. Hierbij werden een Bourdon 16' en Salicionaal 8' toegevoegd en de Quint 3' verwijderd. In plaats van de Trompet 8' werd een Mixtuur III sterk toegevoegd.

*Dispositie van het voormalige Overbeek-orgel (1788) vanaf 1911:*
Manuaal: Bourdon Prestant disc. Holpijp Salicionaal Prestant Fluit Octaaf Flageolet Cornet disc. Trompet	16 voet 8 voet 8 voet 8 voet 4 voet 4 voet 2 voet 1 voet IV sterk 8 voet	Pedaal: Aangehangen
*Werktuiglijke registers:* Ventiel		*Overige gegevens:* Manuaalomvang: C-f’’’ Pedaalomvang: C-d’ Stemming: evenredig zwevend? Toonhoogte: a’ = 440 Hz? Tractuur: mechanische sleepladen

Situatie 1788-1911 te Nisse, Mariakerk
Foto ©: Commentaar Disposities Broekhuyzen

Tweede orgel
In 1928 plaatste Spiering een nieuw orgel in de oude Overbeek-orgelkas uit 1788 in de Dorpskerk te Heinkenszand. Het front werd om onverklaarbare reden 1.04 meter ingekort en de diepte van de kas vergroot. Daarnaast zijn nieuwe frontpijpen van zink aangebracht. Mogelijk is oud pijpwerk gebruikt, maar dat is niet met zekerheid vast te stellen.

*Dispositie van het voormalige Spiering-orgel (1928) in de oude Overbeek-kas (1788):*
Manuaal: Bourdon Prestant disc. Holpijp Salicionaal Prestant Fluit Octaaf Flageolet Mixtuur Cornet disc.	16 voet 8 voet 8 voet 8 voet 4 voet 4 voet 2 voet 1 voet III sterk IV sterk	*Pedaal:* Aangehangen
*Werktuiglijke registers:* Tremulant Ventiel		*Overige gegevens:* Manuaalomvang: C-f’’’? Pedaalomvang: C-d’? Stemming: evenredig zwevend Toonhoogte: a’ = 440 Hz Tractuur: mechanische sleeplade, vanaf 1928 pneumatische kegellade

Aangezien het Spiering-orgel veel gebreken ging vertonen, werd na een advies door de Orgelcomissie der Nederlands Hervormde Kerk besloten een nieuw instrument te bouwen in de oude kas. Het Spiering-orgel werd afgebroken, waarbij de Bourdon 16' werd verkocht aan een particulier in in 1993 werd gebruikt voor het Vreeke-orgel in de Dorpskerk te Driewegen.

Foto ©: Collectie B. Beekman

Derde orgel
In 1985 werd een nieuw orgel in de oude orgelkas in de Dorpskerk in Heinkenszad gebouwd door W. de Jongh te Lisse. Hierbij is de oorspronkelijke dispositie gereconstrueerd. Adviseur bij de bouw was Bram Beekman. Tevens is de orgelkas gerestaureerd waarbij J.H. Kluiver als adviseur optrad. Op 29 maart 1985 is het Van Overbeek/De Jongh-orgel in gebruik genomen met een bespeling door Bram Beekman.

Dispositie van het De Jongh-orgel (1985) in de oude Overbeek-kas (1788):

Manuaal:
Prestant – C-Gis in Holpijp
Holpijp
Octaaf
Fluit
Quint basc./disc.
Octaaf
Flageolet
Cornet disc.
Trompet basc./disc.

8 voet
8 voet
4 voet
4 voet
2 2/3 voet
2 voet
1 voet
IV sterk
8 voet

Pedaal:
Subbas
Gedekt

16 voet
8 voet

Werktuiglijke registers:
Pedaalkoppel

Overige gegevens:
Manuaalomvang: C-f’’’
Pedaalomvang: C-d’
Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a’ = 440 Hz
Tractuur: mechanische sleepladen

Geraadpleegde bronnen

Broekhuizen Senior, George Hendricus (ca. 1850-1862)
Orgelbeschrijvingen
Amsterdam, Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis (1986)

Gierveld, A.J. (1993)
Broekhuizen Senior, George Hendricus, Orgelbeschrijvingen, deel II (commentaar)
Amsterdam, Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis (1993)

Lepoeter, G.J.
'De eerste orgelplaatsingen in protestantse dorpskerken op Zuid-Beveland' in: 'Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken', 2007 nr. 58

Klei, W.D. van der (1977)
'Werklijst van de Standaart-orgelfabriek (1904-1935)' in: 'De Mixtuur, nummer 20, februari 1977

Kluiver, J.H. (1973)
Historische Orgels in Zeeland, deel I Noord- en Zuid-Beveland
Middelburg, Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1973

Kluiver, J.H. (1976)
Historische Orgels in Zeeland, deel III Schouwen en Duiveland, Tholen, Zeeuwsch-Vlaanderen
Middelburg, Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1976

Protestantse Gemeente Heinkenszand (2008)
Informatiebrochure dorpskerk Heinkenszand

Archief B. Beekman

Archief P. Sevestre

Met dank aan
B. Quist

- Terug naar de top van deze pagina -