Foto ©: Tijdschrift Zeeland
Middelburg,
(voormalige)
Noordmonster- of Sint Pieterskerk
Voormalig Hervormde Kerk - Hofplein
- Orgeloverzicht - Andere orgels in Middelburg -
Kerkgebouw
In de
Middeleeuwen waren er in Middelburg drie kerken:
de
Westmonster- of St. Maartenskerk, de Noordmonster- of St. Pieterskerk en
de
Oostmunster- of St. Nicolaaskerk (huidige Abdijkerk
of Nieuwe kerk).
De St. Pieterskerk werd ook wel Oude kerk genoemd en werd in de 14e eeuw
gebouwd. Deze kruiskerk had een zware westtoren en werd gesierd door vier
hoektorentjes. Er stond een kleine acht-kantige toren op de viering. Kort voor de ineenstorting van de middeleeuwse kerkelijke
organisatie was het door de Paus tussen 1559 en 1575 de rang van kathedrale kerk verleend.
Na de overgang van Middelburg naar Oranje, was de Sint Pieterskerk het eerste
gebouw dat gebruikt werd voor de protestantse eredienst. Het werd de begraafkerk
voor Middelburg en bevatte de graven van vele zeehelden, gelleerden, staatslieden
en voorname Middelburgers. Tijdens de Fransen in 1795 werden alle 428
wapenborden verwijderd.
Op 30 juli 1890 landden de Engelsen met een groot leger op Walcheren. Ongeveer
1800 soldaten werd ingekwartierd in de Oude-/ Sint Pieterskerk. De kerk had veel
te lijden van de inkwartiering. Na het vertrek van de Engelsen op 23 december
1809 was de toestand van de kerk zeer slecht. Herstel zou veel geld
kosten en bovendien was de Sint Pieterskerk door het geslonken inwoneraantal van
de stad te groot geworden. Alleen de daken werden waterdicht gemaakt omdat de
kerk nog wel werd gebruikt voor begrafenissen. Op 12 december 1832 werd het
gebouw voor Fl. 19.300,- voor afbraak verkocht aan de aannemer van publieke
werken Dirk Donkers. De sloop vond
twee jaar later plaats. Menig huis op Walcheren is gebouwd van de stenen van de
Sint Pieterskerk!
Na de sloop van de St. Pieterskerk bleef een grote open ruimte open waar een
plantsoen werd aangelegd. In 1890 werd dit door de hervormde gemeente weer
verkocht als bouwterrein waarop de
voormalige Hofpleinkerk
en vijf woonhuizen zijn verrezen.
Foto ©:
Tijdschrift Zeeland
Tweede orgel
In de 16e eeuw werd voor de Noordmonster- of
Sint Pieterskerk te Middelburg een orgel gebouwd, waarvan de bouwer en exact
bouwjaar onbekend zijn. Tussen 1561 en 1576 is het gerepareerd door de
stadsorgelmaker Jan Roosse.
Het instrument liep bij de beeldenstorm in 1566 geen schade op, maar werd na de
Reformatie in 1574 verkocht. Hierbij heeft vermoedelijk Jan Roosse een vordering
ingediend, die hem door de Vierschaar is toegewezen, waarna het orgel bij opbod
is verkocht. Evenals het grote orgel van de
Westmonster- of Sint Maartenskerk, werd het
orgel van de Noordmonster- of Sint Pieterskerk gekocht door bajuw Tsummo Rollema,
die beide orgels doorverkocht aan Hans Berckhoff, koopman te Münster. Het
instrument van de Noordmonsterkerk werd uiteindelijk verkocht aan de St. Martin
te Münster en in 1579 geplaatst door de Middelburgse orgelmaker Jan Roosse.
|
Dispositie van het voormalige Roosse-orgel (16e eeuw) vanaf 1579: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Rugwerk: |
|
|
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
Geraadpleegde literatuur
Kluiver, J.H. (1974)
Historische Orgels in Zeeland, deel II Walcheren
Middelburg, Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, 1974
Unger, W.S. (1943)
De Monumenten van Middelburg
Maastricht, uitgeverij Leiter-Nypels (1943)
Vogel-Wessels Boer, I.H. (1999)
'De Sint Pieterskerk te Middelburg' in Zeeland, nummer 4, 1999
Middelburg, Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, 1999