Foto ©: De monumenten van Middelburg
Middelburg,
(voormalig) Waalse Kerk
Voormalig Waalse Gemeente - Spanjaardstraat
- Orgeloverzicht - Andere orgels in Middelburg -
Kerkgebouw
Tussen de
Spanjaarstraat en de Sint Pieterstraat lag in de
late middeleeuwen een klooster dat door de Begarden werd bewoond. De kloosterkerk
werd al in 1575 aan de kort daarvoor ontstane Waals-Hervormde Gemeente in
gebruik gegeven die het al snel als eigendom overnam.
Op vrijdagmiddag 17 mei 1940 werd de Waalse Kerk verwoest bij het
stadsbombardement.
Na de Tweede Wereldoorlog kregen de Walen geen eigen kerkgebouw meer. Nadat de
gemeente jarenlang gebruik maakte van de
Doopsgezinde Kerk in Middelburg,
kerkt de gemeente sinds 2006 in de
Engelse Kerk.
Foto ©: De monumenten van Middelburg
Eerste orgel
Het eerste
orgel van de Waalse Kerk in Middelburg werd in 1656 geplaatst. Waarschijnlijk werd het
instrument gebouwd door Nicolaas van Haeghen. Het was een geschenk van koopkam
Abraham Duvelaer.
In 1703 is het orgel van de kleine galerij naar de grote galerij aan de
westzijde van de kerk verplaatst en met 2 stemmen uitgebreid. Waarschijnlijk
zijn deze werkzaamheden uitgevoerd door orgelmaker Jacob Cools.
In 1747 werd het Van Haeghen-orgel sterk vergroot door J.F. Moreau uit
Rotterdam. Timmerman Willem de Meester leverde hiervoor een nieuwe kas.
|
De dispositie van het voormalige Van Hagen?-orgel (1656) vanaf 1747: |
|||||
|
Manuaal: |
|
Pedaal: |
|
|
|
|
Overige gegevens:
|
|
|
|||
In 1815 vergrootte stadsorgelmaker Frederik van der Weele het orgel met vier stemmen, verdubbelde de Prestant 8' en Octaaf 2' in de discant en vergrootte de samenstelling van de Mixtuur en Cornet. Daarnaast breidde hij de klavieromvang uit en bracht een geheel nieuw rugpositief aan van 9 stemmen.
|
De dispositie van het voormalige Van Hagen?-orgel (1656) vanaf 1815: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Rugwerk: |
|
|
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens:
|
|||
In 1841 voerde de orgelbouwer Lohman diverse werkzaamheden aan het orgel uit.
Tweede orgel
In 1850 volgde een totale verbouwing van het Van Haeghen/Van der Weele-orgel
uit respectievelijk 1656 en 1815.
W.H. Kam & H. van
der Meulen te Rotterdam wijzigden dusdanig veel aan het orgel, dat kan worden
gesproken van nieuwbouw met gebruikmaking van ouder materiaal. Het werk
werd in hetzelfde jaar uitgevoerd als de werkzaamheden in de
Voormalig
Doopsgezinde Kerk in Middelburg.
Het rugpositief van Van der Weele werd verwijderd. De
windlade werd gebruikt voor een nieuw bovenwerk en waarschijnlijk is een
groot deel van het pijpwerk van Van der Weele hergebruikt. Ook op het hoofdwerk
werden diverse dispositiewijzigingen uitgevoerd. Er kwam een nieuwe kas met een
eenvoudig vierkant front.
Evenals enkele jaren later in de
Voormalig
Doopsgezinde Kerk in Middelburg, werd een Eoline
8’ als doorslaand tongwerk geplaatst op het bovenwerk.
|
De oorspronkelijke dispositie van het voormalige Kam & Van der Meulen-orgel (1850) met gebruikmaking van oudere materialen: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Bovenwerk: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
|
* Volgens Broekuyzen een Nachthoorn 2' |
|||||
In 1879 bracht C.P. van Sprang te Vlissingen een Subbas 16' aan voor het pedaal en vernieuwde de klaviatuur.
|
De dispositie van het voormalige Kam & Van der Meulen-orgel (1850) met gebruikmaking van oudere materialen vanaf 1879: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Bovenwerk: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
|
* Volgens Broekuyzen een Nachthoorn 2' |
|||||
Bij het Duitse bombardement aan het begin van de Tweede Wereldoorlog op 17 mei 1940 op Middelburg, is kerk en orgel in vlammen opgegaan. Hiermee is een waardevol orgel verloren gegaan.
Foto ©: Historische orgels in Zeeland
Geraadpleegde literatuur
Bloeme, J. de (1997)
De geschiedenis van de Waalse Kerk en haar orgels
Canaletoo/Repro-Holland
Kluiver, J.H. (1974)
Historische Orgels in Zeeland, deel II Walcheren
Middelburg, Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, 1974
Archief J.H. Kluiver