Terneuzen, Grote Kerk
Voormalig Hervormde Gemeente Terneuzen -
Noordstraat 62
- Orgeloverzicht - Andere orgels in Terneuzen -
Kerkgebouw
De eerste kerk van Terneuzen dateerd uit 1579. Deze kerk werd in 1659 vervangen
door een nieuwe, die in 1884 ook weer werd afgebroken.
In 1885 werd de huidige Grote Kerk van Terneuzen in gebruik genomen.
In 1941 werd het liturgisch centrum vernieuwd.
Nadat het ledenaantal van de gemeente sterk terugliep en in 1965 de
Goede Herderkerk in gebruik werd genomen, werd besloten de Grote Kerk
af te stoten. Het gebouw is tegenwoordig in gebruik als cultureel centrum en
wordt geëxploiteerd door de Stichting Behoud Grote Kerk Terneuzen. Er worden
beperkt diensten door de Protestantse Gemeente van Terneuzen gehouden.
Eerste orgel
Huidig orgel
De oorspronkelijke dispositie van het Valckx & Van Kouteren-orgel (1928):
Manuaal I:
Manuaal II:
Pedaal:
Werktuiglijke registers:
Overige
gegevens: Al in 1935 waren er plannen om de dispositie te wijzigen, maar uiteindelijk vonden deze plannen pas in de Tweede Wereldoorlog
doorgang. Het orgel werd gereviseerd en de dispositie gewijzigd.
De dispositie van het Valckx & Van Kouteren-orgel (1928) sinds
1941:
Manuaal I:
Manuaal II:
Pedaal:
Werktuiglijke registers:
Overige
gegevens:
In 1967 is het Valckx & Van Kouteren-orgel door de firma
De firma Vermeulen uit Weert verplaatst van boven de kansel naar de tegenoverliggende
torenzijde. Ook de dispositie werd opnieuw gewijzigd, waarbij onder meer de oude Mixtuur werd vervangen en het oude pijpwerk werd gebruikt voor het samenstellen van een Octaaf 2' in plaats van de Salicionaal 8'. Bovendien verdween de zwelkast rond het pijpwerk van manuaal II.
De dispositie van het Valckx & Van Kouteren-orgel (1928) sinds 1967:
Manuaal I:
Manuaal II:
Pedaal:
Werktuiglijke registers:
Overige
gegevens:
In 1863 werd er een orgel in de toenmalige Grote Kerk van Terneuzen in gebruik genomen, gebouwd door de orgelmakers P.M. en C.P. van Sprang uit Vlissingen. In oktober 1863 werd het in gebruik genomen.
In 1884-1885 werd het instrument overgebracht naar de huidige kerk.
In 1928 bouwde de firma Valckx & Van Kouteren een nieuw orgel voor de Grote
Kerk van Terneuzen ter vervanging van het Van Sprang-orgel.
Bourdon
Prestant
Roerfluit
Salicionaal
Octaaf
Fluit Gedekt
Mixtuur
Sesquialter disc.
Trompet
16 voet
8 voet
8 voet
8 voet
4 voet
4 voet
II-IV sterk
II sterk
8 voet
Gedekt
Vioolprestant
Holpijp
Viola di Gamba
Voix Celeste
Violine
Open Fluit
Woudfluit
Basson Hobo
16 voet
8 voet
8 voet
8 voet
8 voet
8 voet
4 voet
2 voet
8 voet
Subbas
Violon
Cello
Fluitbas
16 voet
16 voet
8 voet
8 voet
Koppel Manuaal I-Manuaal II
Superkoppel Manuaal I-Manuaal II
Superkoppel Manuaal I
Subkoppel Manuaal II
Koppel Pedaal-Manuaal I
Koppel Pedaal-Manuaal II
Superkoppel Pedaal
Vrije combinatie
Vaste combinaties
Generaal Crescendo
Tremolo Manuaal II
Manuaalomvang: C-g’’’
Pedaalomvang: C-f'
Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a’ = 440 Hz
Tractuur: pneumatische kegelladen
Prestant - transm. van Violon 16 vt
Bourdon
Prestant
Roerfluit
Salicionaal
Octaaf
Fluit Gedekt
Mixtuur
Cornet disc.
Trompet
16 voet
16 voet
8 voet
8 voet
8 voet
4 voet
4 voet
II-IV sterk
V sterk
8 voet
Gedekt
Vioolprestant
Holpijp
Violine
Voix Celeste
Viola di Gamba
Open Fluit
Woudfluit
Basson Hobo
16 voet
8 voet
8 voet
8 voet
8 voet
8 voet
4 voet
2 voet
8 voet
Subbas
Violon
Fluitbas
Cello
Bazuin
16 voet
16 voet
8 voet
8 voet
16 voet
Koppel Manuaal I-Manuaal II
Superkoppel Manuaal I-Manuaal II
Superkoppel Manuaal I
Subkoppel Manuaal II
Koppel Pedaal-Manuaal I
Koppel Pedaal-Manuaal II
Superkoppel pedaal
Vrije combinatie
Vaste combinaties
Generaal Crescendo
Tremolo Manuaal II
Manuaalomvang: C-g’’’
Pedaalomvang: C-f'
Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a’ = 440 Hz
Tractuur: pneumatische kegelladen
Bourdon
Prestant
Roerfluit
Octaaf
Fluit Gedekt
Octaaf
Mixtuur
Cornet disc.
Trompet
16 voet
8 voet
8 voet
4 voet
4 voet
2 voet
II-IV sterk
V sterk
8 voet
Gedekt
Vioolprestant
Holpijp
Violine
Open Fluit
Quint
Woudfluit
Terts
Basson Hobo
16 voet
8 voet
8 voet
8 voet
4 voet
2 2/3 voet
2 voet
1 3/5 voet
8 voet
Subbas
Violon
Fluitbas
Koraalbas
Bazuin
16 voet
16 voet
8 voet
4 voet
16 voet
Koppel Manuaal I-Manuaal II
Superkoppel Manuaal I-Manuaal II
Superkoppel Manuaal I
Subkoppel Manuaal II
Koppel Pedaal-Manuaal I
Koppel Pedaal-Manuaal II
Superkoppel Pedaal
Vrije combinatie
Vaste combinaties
Generaal Crescendo
Tremolo Manuaal II
Manuaalomvang: C-g’’’
Pedaalomvang: C-f'
Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a’ = 440 Hz
Tractuur: pneumatische kegelladen
Ondanks dat de kerk niet meer in gebruik is bij de Protestantse Gemeente
Terneuzen, is het orgel nog wel aanwezig.
In 2014 heeft de firma Nijsse alle registermembramen en enkele toonmembramen (waarvan de meeste uit 1986 dateerden)
vernieuwd. Ook zijn alle membramen in de speeltafel vernieuwd, de stemkrukken van de Basson-Hobo gerepareerd en enkele
lekkages verholpen.
In 2015 is begonnen aan een gedeeltelijke reconstructie naar de situatie van 1928. Hierbij is de Octaaf 2' op een
aparte windlade, voor de windlade van het hoofdwerk geplaatst. Op de vrijgekomen plaats is de Viola di Gamba van het tweede
manuaal geplaatst als Salicionaal. Op het tweede klavier kwam een meer ingetogen Viola di Gamba. Deze is afkomstig uit het voormalige Spiering-orgel van de Gereformeerde
Gemeente van Krabbendijke. Het pijpwerk van het tweede klavier werd in een zwelkast geplaatst. Deze is afkomstig uit het
Van Leeuwen-orgel van de Valkenboschkerk in Den Haag, evenals de windlade die wordt gebruikt voor de Octaaf 2'. In 2019 zijn de werkzaamheden afgerond.
Situatie voor 1941. Foto ©: Collectie J. Poldervaart
Situatie 1941-1967. Foto ©: Collectie J. Poldervaart
De dispositie van het voormalige Pels-orgel (1958): |
|||||
Manuaal I |
|
Manuaal II: |
|
Pedaal: |
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
Het orgel werd in Breskens als sinds minimaal 1999 niet meer gebruikt. Op zaterdag 3 november 2018 werd het in de Grote Kerk in Terneuzen in gebruik genomen.
Situatie tot 2018 te Breskens
Foto © Arno van Liere
Geraadpleegde bronnen
Reliwiki
Met dank aan
A. de Blaay
P. Bron
J.C. van Liere
Stichting tot Behoud Grote Kerk Terneuzen