Inhoud en doelstellingen
Doel
Op deze website staan de historie en gegevens van alle kerkorgels die in de
provincie Zeeland staan en hebben gestaan. Met inventarisatie van deze
gegevens wordt de zeer afwisselende Zeeuwse orgelcultuur in heden en verleden in
kaart gebracht.
Met het publiceren van deze informatie worden geen commerciële doeleinden
nagestreefd. Aan de verstrekte gegevens kunnen dan ook geen rechten worden
ontleend.
Inhoud
Deze website beoogt een compleet overzicht te geven van alle orgels die
in de provincie Zeeland staan of hebben gestaan. Om de privacy van eigenaren van
huisorgels te beschermen, zijn uitsluitend orgels opgenomen die in openbare
gebouwen staan zoals kerken, kapellen, musea, muziekscholen enzovoort. Besloten
is om alle orgels te beschrijven door middel van een historisch overzicht in
verhaalvorm, dispositieoverzichten en om orgels zo mogelijk af te beelden.
Aangezien het gebouw waarin de orgels staan, hiervan niet los is te zien, is ook
informatie over het gebouw opgenomen.
Kerkgebouwen waar elektronicums staan, zult u op deze site niet aantreffen. Wel
is er een aparte
overzichtspagina waarop deze kerken vermeld staan, zodat u weet
waarom u deze niet in het overzicht bij de andere kerkgebouwen vindt.
Gestreefd wordt om de site zo actueel mogelijk te houden. Kerken sluiten, orgels
worden verkocht of vervangen door andere instrumenten of af en toe worden er
nieuwe orgels gebouwd. Bezoek regelmatig de pagina
updates om te zien welke gegevens zijn
toegevoegd.
Vindbaarheid
Plaatsnamen zijn op alfabet te vinden, maar ook per regio of burgerlijke
gemeente geordend. De namen van de gebouwen zijn per plaats volgens alfabetische
volgorde te vinden. Hierbij zijn namen zoals 's-Heerenhoek bij de H opgenomen. Namen van gebouwen met een lidwoord zijn eveneens op die
manier gerangschikt. Zo is De Hoeksteen te vinden bij de H.
Orgels die in de loop der tijd zijn verplaatst binnen de provincie Zeeland, zijn
opgenomen bij het gebouw waar ze het meest recent een plaats hebben gevonden.
Helaas zijn niet alle gegevens van orgels in Zeeland bekend. Daarom zijn aanvullende
gegevens dan ook van harte welkom via de
contactpagina.
Opmaak en techniek
Bewust is de opmaak van deze website eenvoudig gehouden. Aangezien er
veel tekst en illustraties zijn geplaatst, zou een drukke opmaak het geheel niet
ten goede zijn gekomen. Mocht u foutieve of dode links aantreffen, dan wordt een
bericht hierover via de contactpagina
bijzonder op prijs gesteld. Uiteraard geldt hetzelfde voor andere onverhoopte
fouten.
Ontstaansgeschiedenis
Waarom
Nadat in de eerste helft van de jaren '70 van de 20e eeuw Drs. J.H. Kluivers' gegevens van het
historische orgelbezit in Zeeland werden gepubliceerd in Mededelingen van het
Koninklijk Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, is er veel veranderd in het
orgellandschap in deze provincie. Veel historische instrumenten zijn in de jaren
'70 en '80 gerestaureerd en tientallen orgels, gebouwd in de zogenaamde
'Vervalperiode' in de orgelbouw, zijn vervangen wegens slecht functioneren en
veranderende opvattingen op het gebied van orgelbouw.
Mede omdat Kluiver in zijn drie uitgaven inging op orgels tot circa 1900 en
er aan de hand van orgelrestauraties sinds 1975 nogal een en ander aan het licht
is gekomen met betrekking tot ontstaansgeschiedenis van diverse orgels, was er
reden genoeg tot een nieuwe inventarisatie van het complete orgelbezit van
Zeeland, vanaf het eerste orgel in circa de 14e eeuw tot nu.
De huidige ontwikkelingen op het gebied van internet maken het mogelijk om deze
gegevens eenvoudig te publiceren op een website.
Ontstaan
In het najaar van 2005 ben ik begonnen met het verzamelen van gegevens van alle
kerkorgels in Middelburg. Alle orgels die er nog staan, werden bezocht en
gefotografeerd. Van instrumenten die verdwenen zijn, werd informatie verzameld,
zoals de bouwgeschiedenis, dispositie en - indien beschikbaar - fotomateriaal.
Na het publiceren van deze informatie op internet in het voorjaar van 2006
kwamen er veel positieve reacties en bleek bij veel orgel- en/of
geschiedenisliefhebbers de behoefte te bestaan de orgelhistorie van geheel
Zeeland online te kunnen raadplegen. Hieraan is gehoor gegeven, door de geschiedenis van
overige kerkorgels op het eiland Walcheren te onderzoeken en te publiceren.
Ontwikkelingen
Vanaf 2007 werden contacten gelegd met Drs. Prosper Sevestre, organist van de
Grote- of St. Nicolaaskerk in Brouwershaven, die een grote kennis had van het
orgelbestand in de provincie Zeeland. Met name over orgels uit de periode van de
wederopbouw na de Watersnoodramp van 1 februari 1953 heeft hij gepubliceerd in
tijdschriften als Het Orgel, Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken en Kroniek
van het land van de Zeemeermin (Schouwen-Duiveland). Temeer omdat Prosper de
gehele orgelhistorie van het eiland Schouwen-Duiveland in de loop der jaren had
onderzocht, lag samenwerking voor de hand om zodoende met twee personen het gehele
Zeeuwse orgelbestand te inventariseren. Besloten werd dat de orgelgegevens van
Schouwen-Duiveland, Tholen, St. Phillipsland en een gedeelte van
Zeeuws-Vlaanderen zou worden onderzocht door Prosper, het overige gebied door
ondergetekende.
Vlak voor de voltooiing van een historisch overzicht van alle kerkorgels in
Schouwen-Duiveland in januari 2009, overleed Prosper echter totaal onverwacht. Hij
heeft de complete realisatie van dit project - en in het bijzonder zijn
meesterwerk, de publicatie van Schouwen-Duivelands orgelbezit - niet meer mee
kunnen maken. Met Prosper Sevestre verliezen we een heel vakkundig en gedreven
organist, met grote deskundigheid over het orgel en aan het orgel gerelateerde
zaken, maar vooral ook een zeer aimabel persoon.
Vanaf oktober 2009 is de gehele site in een nieuw jasje gestoken. In maart 2013
is de site gecompleteerd met de orgelgeschiedenis van de eilanden Tholen en
Sint-Philipsland. Daarmee is dit 7,5 jaar durende project voltooid.
Bronnen
Naast de al genoemde boeken van Drs. J.H. Kluiver, werd veel informatie
geput uit de boeken 'Het historische orgel in Nederland', een uitgave van het
Nationaal Instituut voor de Orgelkunst. Verder werd veel informatie zoals
disposities van huidige orgels verkregen door eigen waarneming; vrijwel alle
orgels die nog bestaan werden door Prosper Sevestre of door ondergetekende
bezocht. Al het fotomateriaal, is tenzij anders vermeldt, door laatstgenoemde
vervaardigd. Met name met betrekking tot orgels waarvan de geschiedenis niet
duidelijk was, werd onderzoek verricht in kerkelijke archieven, veelal in beheer
bij het Zeeuws Archief in Middelburg, het Streekarchief Schouwen-Duiveland te
Zierikzee en het Stichting Utrechts Orgelarchief Maarten Vente. Daarnaast werd het privé-archief van Drs. J.H. Kluiver onderzocht,
dat sinds zijn overlijden in het Zeeuws Archief is te vinden. Tot slot werden
collecties met orgelgegevens geraadpleegd van diverse liefhebbers en uiteraard
werden veel brochures van kerken en orgels ingezien. Voor een compleet
bronnenoverzicht verwijs ik u naar de bronnenlijsten onderaan de webpagina's van
de betreffende kerken.
Dankwoord
Allereerst wil ik bij dezen allen bedanken die gelegenheid hebben gegeven
tot bezoeken en fotograferen van orgels zoals organisten, kosters of
andere betrokkenen. Daarnaast een woord van dank aan allen die informatie hebben
verstrekt en beeldmateriaal ter beschikking hebben gesteld. Zonder deze hulp was
de realisatie van deze website in deze vorm niet mogelijk geweest.
Jan van der Male - webmaster
Maart 2013